სანქციების მიუხედავად რუსეთი ევროპაში უნიკალურ რეაქტორს აშენებს

რეაქტორზე, რომელიც საფრანგეთში შენდება, მსოფლიო სამეცნიერო საზოგადოება იმედოვნებს, რომ შეიმუშავებს თერმობირთვული შერწყმის ტექნოლოგიას და შესაძლებელს გახდის მის კომერციულ გამოყენებას.

რუსეთი არის პროექტის დამფუძნებლებს შორის, რომელიც 1970-იან წლებში  წარმოიშვა . პროექტმა ჯერ კიდევ 1985 წელს მიიღო სსრკ ცენტრალური კომიტეტის გენერალური მდივნის მიხეილ გორბაჩოვის, აშშ-ს პრეზიდენტის რონალდ რეიგანის და საფრანგეთის პრეზიდენტის ფრანსუა მიტერანის მხარდაჭერა.

2013 წელს, მრავალწლიანი განვითარების შემდეგ, კომპლექსის მშენებლობა დაიწყო, 2020 წელს კი თავად რეაქტორის მშენებლობა.

დღეს რუსეთს მშენებლობის ღირებულების ცხრა პროცენტი ეკისრება. ITER-ის შეთანხმების წევრებს შორის არიან ევროკავშირი (დიდი ბრიტანეთთან და შვეიცარიასთან ერთად), აშშ, ჩინეთი, ინდოეთი, იაპონია და სამხრეთ კორეა. პროექტს ასევე ეხმარებიან ყაზახეთი, ავსტრალია, კანადა, ტაილანდი.

ატომური ელექტროსადგურები ენერგიას უზრუნველყოფენ დაშლის ჯაჭვური რეაქციის საშუალებით. მაგრამ ამ პროცესის შესაძლებლობები ძალიან შეზღუდულია და ის თავად არის სახიფათო. ალტერნატივა შეიძლება იყოს თერმობირთვული შერწყმა, ისევე როგორც ვარსკვლავების შიგნით. თუ მისი რეპროდუცირება შესაძლებელი იქნება მიწიერ პირობებში, კაცობრიობა მიიღებს ამოუწურავი გენერირების შესაძლებლობებს, რაც, უფრო მეტიც, გამორიცხავს ჩერნობილის კატასტროფის განმეორებას.

მზის შიგნით თერმობირთვული შერწყმა ხდება წყალბადის ატომებზე უზარმაზარი წნევის გამო. ვარსკვლავური გრავიტაცია ხმელეთის პირობებში არ შეიძლება განმეორდეს. ამიტომ, მსგავსი ეფექტის მისაღწევად, ნივთიერება უნდა გაცხელდეს ასობით მილიონი გრადუსამდე. თუმცა, არცერთი მასალა არ გაუძლებს ასეთ ტემპერატურას. ამ შეზღუდვის თავიდან ასაცილებლად საბჭოთა მეცნიერებმა გამოიგონეს ტოკამაკი, “ტოროიდული კამერა მაგნიტური ხვეულებით”.

ITER-ში ეს ეფექტი მიიღწევა ექვსი პოლოიდური ველის ხვეულის და D- ფორმის ტოროიდული ველის ხვეულების გამოყენებით. პოლოიდური ველის ქვედა კოჭა დამზადებულია ჩინეთში, კიდევ ოთხი დამზადებულია ევროპაში. ზედა (PF-1) დამზადებულია რუსეთში .

ექსპერტის აზრით, რუსეთს რომ არ მიეღწია წარმატება, სხვა ქვეყანაში ანალოგის შექმნა თერმობირთვული რეაქტორის გაშვებას მინიმუმ სამი-ოთხი წლით გადადებდა.

საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელიც მართავს სამეცნიერო „საუკუნის მშენებლობას“ პირველ პლაზმას 2025 წელს ელის.