BBC: საქართველოს ხელისუფლება მომიტინგეებს “ბრომბენზილ ციანიდით” წამლავს

მავნებელი მამის – მავნებელი შვილი, ანუ  ჩახუნაშვილების პროვოკაცია საქართველოს წინააღმდეგ. ტრამპის მიერ შერისხულმა, ცრუ „BBC“-მ საქართველოს ხელისუფლება სადამ ჰუსეინის მაგვარად ხალხის ქიმიური ნივთიერებით მოწამვლის, მასობრივი წამების და ლამის ბირთვული ნივთიერებების გამოყენებაშიც კი დაადანაშაულა.

მათი ე.წ. ექსპერტების აზრით წყლის ჭავლში შერეულია “ბრომბენზილ ციანიდი“ და “მისი გამოყენება სცილდება დროებით და მისაღებ ჩარჩოებს. ამიტომ, ყველა ეს შემთხვევა უნდა იქნას გამოძიებული, მათ შორის წამების ან სხვა არასათანადო მოპყრობის რუბრიკით“.

  გთავაზობთ, BBC-თვის  დაკვეთილ ახალ ტაქტიკას , ე.წ. „ჟურნალისტურ გამოძიებას“ „საქართველოს ტოქსიკური ხელისუფლების“ შესახებ, სათაურით:  „BBC-ის მტკიცებულებები ვარაუდობენ, რომ პირველი მსოფლიო ომის დროს ქართველ მომიტინგეებს ტოქსიკური ნაერთი შეასხეს“.

„ BBC-ის მიერ შეგროვებული მტკიცებულებების თანახმად, საქართველოს ხელისუფლებამ გასულ წელს მთავრობის საწინააღმდეგო მომიტინგეების ჩასახშობად პირველი მსოფლიო ომის დროინდელი ქიმიური იარაღი გამოიყენა.

„ იგრძნობოდა წყალი როგორ წვავდა“ – თქვა ერთ-ერთმა მომიტინგემ, როდესაც წყლის ჭავლი მიმართეს მას და სხვებს დედაქალაქ თბილისის ქუჩებში. მისი თქმით, ეს იყო შეგრძნება, რომლის გაქრობაც მაშინვე ვერ ხერხდებოდა.

საქართველოს მთავრობის მიერ ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესის შეჩერების წინააღმდეგ მიმართული დემონსტრანტები სხვა სიმპტომებსაც უჩივიან – ქოშინი, ხველა და ღებინება, რომელიც კვირების განმავლობაში გაგრძელდა.

BBC-ის მსოფლიო სამსახური ესაუბრა ქიმიური იარაღის ექსპერტებს, საქართველოს სპეცრაზმის ინფორმატორებს და ექიმებს და აღმოაჩინა, რომ მტკიცებულებები მიუთითებს ნივთიერების გამოყენებაზე, რომელსაც ფრანგმა სამხედროებმა „კამიტი“ უწოდეს.

საქართველოს ხელისუფლებამ განაცხადა, რომ ჩვენი გამოძიების შედეგები „აბსურდული“ იყო და პოლიციამ კანონიერად იმოქმედა „სასტიკი დამნაშავეების უკანონო ქმედებებზე“.

კამიტი საფრანგეთმა პირველი მსოფლიო ომის დროს გერმანიის წინააღმდეგ გამოიყენა. მისი შემდგომი გამოყენების შესახებ მცირე დოკუმენტაცია არსებობს, თუმცა ითვლება, რომ ის მიმოქცევიდან 1930-იან წლებში ამოიღეს მისი ხანგრძლივი ეფექტის შესახებ შეშფოთების გამო. მის ნაცვლად გამოიყენეს CS გაზი – რომელსაც ხშირად „ცრემლსადენ გაზს“ უწოდებენ.

კონსტანტინე ჩახუნაშვილი ერთ-ერთი იყო იმათგან, ვინც შეიკრიბა საქართველოს პარლამენტის წინ თბილისში, საპროტესტო აქციების პირველი კვირის განმავლობაში – რომელიც 2024 წლის 28 ნოემბერს დაიწყო. დემონსტრანტები განარისხა მმართველი პარტიის განცხადებამ ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკებების შეჩერების შესახებ. ევროკავშირში გაწევრიანების მიზანი გათვალისწინებულია საქართველოს კონსტიტუციით.

საქართველოს პოლიციამ არეულობის კონტროლის სხვადასხვა ზომებით უპასუხა, მათ შორის წყლის ჭავლის, წიწაკის სპრეის და კასტომიზური გაზის გამოყენებით.

პედიატრმა, ექიმმა ჩახუნაშვილმა, რომელიც წყლის ქვემეხების მიერ დაშავებულთა შორის იყო და რომელმაც მრავალ დემონსტრაციაში მიიღო მონაწილეობა, განაცხადა, რომ მისი კანი დღეების განმავლობაში იწვოდა და ეს შეგრძნება ვერ იშორებდა. სინამდვილეში, მისი თქმით, „ჩამობანის მცდელობისას მდგომარეობა უარესდებოდა“.

ექიმ ჩახუნაშვილს სურდა გაერკვია, ჰქონდათ თუ არა სხვებს მსგავსი შედეგები. ამიტომ მან სოციალური მედიის საშუალებით მოუწოდა მათ, ვისთანაც დემონსტრაციების პირველი კვირის განმავლობაში ხალხმრავლობის კონტროლის ზომები გამოიყენებოდა, შეავსონ გამოკითხვა. თითქმის 350 ადამიანი დაუკავშირდა მათ და თითქმის ნახევარმა განაცხადა, რომ ერთი ან მეტი გვერდითი მოვლენა 30 დღეზე მეტი ხნის განმავლობაში ჰქონდათ.

ეს გრძელვადიანი სიმპტომები მოიცავდა თავის ტკივილს, დაღლილობას, ხველას, ქოშინსა და ღებინებას.

მას შემდეგ მისი კვლევა რეცენზირებული იქნა და საერთაშორისო ჟურნალ „ტოქსიკოლოგიის ანგარიშების“ მიერ გამოქვეყნებისთვის მიღებული იქნა.

ექიმ ჩახუნაშვილის მიერ გამოკითხული პირებიდან 69-ს ასევე გაესინჯა იგი და აღმოჩნდა, რომ მათ გულში ელექტრულ სიგნალებში „ანომალიების მნიშვნელოვნად მაღალი გავრცელება“ აღენიშნებოდათ.

ექიმ ჩახუნაშვილის ანგარიში იმეორებდა იმ დასკვნას, რომელიც ადგილობრივი ჟურნალისტების, ექიმებისა და სამოქალაქო უფლებების დამცველი ორგანიზაციების წარმომადგენლებმა გამოთქვეს – წყლის ჭავლი, სავარაუდოდ, ქიმიური ნივთიერებით იყო შეზავებული.

  მათ მთავრობას მოუწოდეს, დაედგინა, თუ რა იყო გამოყენებული, მაგრამ შინაგან საქმეთა სამინისტრომ, რომელიც პოლიციაზე პასუხისმგებელი იყო, უარი თქვა.

სპეციალური დავალებათა დეპარტამენტთან – საქართველოს სპეცრაზმის ოფიციალური სახელწოდებასთან – დაკავშირებულმა რამდენიმე მაღალი რანგის ინფორმატორმა BBC-ს ამ ქიმიური ნივთიერების სავარაუდო ვინაობის დადგენაში დაეხმარა.

დეპარტამენტის შეიარაღების ყოფილი უფროსი, ლაშა შერგელაშვილი, მიიჩნევს, რომ ეს იგივე ნაერთია, რომლის გამოცდაც მას 2009 წელს წყლის ქვემეხში გამოსაყენებლად სთხოვეს.

მისი თქმით, ამ პროდუქტის ეფექტი სრულიად განსხვავდებოდა ყველა იმ ეფექტისგან, რაც მანამდე განუცდია. მას სუნთქვა უჭირდა მას შემდეგ, რაც იმ ადგილთან ახლოს იდგა, სადაც ის შესხურდა და მას და მის 15-20 კოლეგას, რომლებმაც მასთან ერთად გამოსცადეს პროდუქტი, მისი ადვილად ჩამობანა არ შეეძლოთ.

• „ჩვენ შევამჩნიეთ, რომ ეფექტი არ ქრებოდა, როგორც ეს [ჩვეულებრივი] ცრემლსადენი გაზის შემთხვევაშია. მას შემდეგაც კი, რაც სახე წყლით დავიბანეთ, შემდეგ კი წინასწარ მომზადებული საცხობი სოდისა და წყლის სპეციალური ხსნარით, მაინც ვერ ვსუნთქავდით თავისუფლად.“

ბატონი შერგელაშვილი ამბობს, რომ ჩატარებული ტესტების შედეგად, მან ქიმიური ნივთიერების გამოყენებისგან თავი შეიკავა. თუმცა, მისი თქმით, წყლის ქვემეხები მაინც დატვირთული იყო მისით – და რომ ეს ასე გაგრძელდა, სულ მცირე, 2022 წლამდე, სანამ მან სამსახური დატოვა და ქვეყანა დატოვა.

უკრაინაში, თავისი ახალი სახლიდან საუბრისას, მან BBC-სთან განაცხადა, რომ გასული წლის საპროტესტო აქციების კადრების ნახვისას მაშინვე იეჭვა, რომ დემონსტრანტებს იგივე ქიმიური ნივთიერება ჰქონდათ გამოყენებული.

მისი თქმით, კოლეგებმა, რომლებთანაც მას კავშირი აქვს და რომლებიც დღემდე თანამდებობაზე არიან, ასევე უთხრეს, რომ ეს ასეა.

BBC-მ ესაუბრა კიდევ ერთ ყოფილ მაღალი რანგის პოლიციის ოფიცერს, რომელმაც დაადასტურა, რომ რაც არ უნდა ჩაესვათ წყლის ქვემეხების მანქანებში, როდესაც ბატონი შერგელაშვილი პოზიციაზე იმყოფებოდა, იგივე შენობა იყო, რომელიც 2024 წლის ნოემბერ-დეკემბრის საპროტესტო აქციების დროს იყო განთავსებული.

დიდი ბრიტანეთის მაყურებლებს მეტის ნახვა Global Eye-ზე, 1 დეკემბერს, 19:00 საათზე, BBC Two-ზე შეეძლებათ. დიდი ბრიტანეთის გარეთ, ფილმის ყურება შეგიძლიათ BBC World Service YouTube- ზე.

როდესაც ბატონ შერგელაშვილს ჰკითხეს, შეიძლებოდა თუ არა მის მიერ გამოსაცდელი პროდუქტი უბრალოდ CS აირი ყოფილიყო, რომელიც აღიზიანებს თვალებს, კანს და სასუნთქ სისტემას, თუმცა მხოლოდ დროებით, მან უპასუხა, რომ ის ამაზე ბევრად ძლიერი ჩანდა.

• „მე არ შემიძლია მაგალითის დასახელება ან სხვა რამესთან შედარება“, – თქვა მან და დასძინა, რომ ის „ალბათ 10-ჯერ“ უფრო ძლიერია, ვიდრე უფრო ტრადიციული არეულობის კონტროლის საშუალებები.
• „მაგალითად, თუ ამ ქიმიურ ნივთიერებას მიწაზე დაღვრით, მომდევნო ორი-სამი დღის განმავლობაში ამ ადგილას დარჩენას ვერ შეძლებთ, თუნდაც წყლით ჩამოიბანოთ.“

ბატონმა შერგელაშვილმა არ იცის იმ ქიმიური ნივთიერების დასახელება, რომლის ტესტირებაც მას სთხოვეს.

თუმცა, BBC-მ მოახერხა სპეციალური დავალებათა დეპარტამენტის ინვენტარის ასლის მოპოვება, რომელიც 2019 წლის დეკემბრით არის დათარიღებული.

ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ ის შეიცავდა ორ უსახელო ქიმიურ ნივთიერებას. ისინი უბრალოდ ჩამოთვლილი იყო, როგორც „ქიმიური სითხე UN1710“ და „ქიმიური ფხვნილი UN3439“, მათი შერევის ინსტრუქციებთან ერთად.

ჩვენ გვინდოდა გადაგვემოწმებინა, იყო თუ არა ეს ინვენტარი ავთენტური, ამიტომ ის ვაჩვენეთ სპეცრაზმის კიდევ ერთ ყოფილ მაღალჩინოსანს, რომელმაც დაადასტურა, რომ ის ნამდვილი ჩანდა. მან ორი უსახელო ქიმიკატი, სავარაუდოდ, წყლის ჭავლიდან იყო ჩამატებული, ამოიცნო.

ჩვენი შემდეგი ნაბიჯი იყო იმის გარკვევა, თუ რა იყო ეს ქიმიკატები.

UN1710-ის იდენტიფიცირება ადვილი იყო, რადგან ეს არის ტრიქლორეთილენის (TCE) კოდი, რომელიც სხვა ქიმიკატებს წყალში გახსნის საშუალებას აძლევს. შემდეგ უნდა გაგვერკვია, თუ რომელი ქიმიური ნივთიერების გახსნას უწყობდა ხელს ის.

UN3439-ის იდენტიფიცირება გაცილებით რთული იყო, რადგან ის წარმოადგენს ქოლგა კოდს სამრეწველო ქიმიკატების მთელი სპექტრისთვის, რომელთაგან ყველა საშიშია.

ერთადერთი, რომელიც, როგორც აღმოვაჩინეთ, ოდესმე გამოყენებულა არეულობების კონტროლის საშუალებად, არის ბრომბენზილ ციანიდი, ასევე ცნობილი როგორც კამიტი, რომელიც მოკავშირეებმა პირველ მსოფლიო ომში გამოსაყენებლად შექმნეს.

ჩვენ ვთხოვეთ პროფესორ კრისტოფერ ჰოლშტეგეს, მსოფლიოში წამყვან ტოქსიკოლოგიისა და ქიმიური იარაღის ექსპერტს, შეეფასებინა, მიუთითებდა თუ არა ჩვენი მტკიცებულებები იმაზე, რომ სავარაუდოდ, გამოყენებული აგენტი კამიტი იყო.

ექიმ ჩახუნაშვილის კვლევის შედეგებზე, დაზარალებულთა ჩვენებებზე, სპეცრაზმის ინვენტარიზაციასა და ბატონი შერგელაშვილის ქიმიური ტესტების შესახებ მოყვანილ ანგარიშზე დაყრდნობით, პროფესორი ჰოლშტეგე მიიჩნევს, რომ ეს ასეა.

• „არსებული მტკიცებულებების საფუძველზე… როგორც ექსპონირებულთა, ასევე სხვა მოწმეების მიერ მოხსენებული კლინიკური დასკვნები შეესაბამება ბრომბენზილ ციანიდს.“

მან გამორიცხა იმის ალბათობა, რომ სიმპტომები გამოწვეული ყოფილიყო უფრო ტრადიციული ბრბოს კონტროლის ზომებით, როგორიცაა CS გაზი, რომელსაც საქართველოს სპეცრაზმი გასულ წელსაც იყენებდა.

• „კლინიკური ეფექტების მდგრადობა… არ შეესაბამება ბრბოს დასაშლელად გამოყენებულ ტიპურ აგენტებს, როგორიცაა CS“, – თქვა მან.
• „მე არასდროს მინახავს კამიტი თანამედროვე საზოგადოებაში გამოყენებულიყო. კამიტი შესამჩნევად გამაღიზიანებელია [და] მუდმივი გამაღიზიანებელია.“

ის ვარაუდობდა, რომ ეს იმიტომ იქნებოდა გამოყენებული, რომ ის ძლიერ შემაკავებელ ფაქტორად იმოქმედებდა.

• „ეს ხალხს დიდი ხნის განმავლობაში შეაკავებდა. მათ არ შეეძლოთ საკუთარი თავის დეკონტამინაცია. მათ მოუწევდათ საავადმყოფოში წასვლა. მათ მოუწევდათ ტერიტორიის დატოვება. თუ ეს მართლაც ასეა – რომ ეს ქიმიური ნივთიერება უკან დაბრუნდა – ეს სინამდვილეში უკიდურესად საშიშია.“

პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, ამერიკული პოლიცია კამიტს ხანმოკლედ იყენებდა, როგორც არეულობის კონტროლის საშუალებას, მაგრამ მისი გამოყენება მიტოვებული იქნა ისეთი უფრო უსაფრთხო ვარიანტების, როგორიცაა CS გაზი, გამოგონების შემდეგ.

საერთაშორისო სამართლის თანახმად, პოლიციის ძალებს უფლება აქვთ გამოიყენონ ქიმიკატები ბრბოს კონტროლისთვის, თუ ისინი პროპორციულია და მხოლოდ ხანმოკლე ეფექტი აქვთ.

BBC-ის მიერ კონსულტირებული იარაღის ექსპერტების აზრით, იმის გათვალისწინებით, რომ პოლიციისთვის ხელმისაწვდომია უფრო უსაფრთხო და ტრადიციული არეულობის კონტროლის საშუალებები, მოძველებული და უფრო ძლიერმოქმედი აგენტი შეიძლება ქიმიურ იარაღად იქნას კლასიფიცირებული.

• „ჩვენი დასკვნები შემაშფოთებელია“, – განაცხადა გაეროს წამების საკითხებში სპეციალურმა მომხსენებელმა, ალის ედვარდსმა. ქალბატონმა ედვარდსმა ადრეც მიმართა საქართველოს მთავრობას საპროტესტო აქციების დროს პოლიციის მხრიდან ძალადობისა და წამების შესახებ ბრალდებებთან დაკავშირებით.
• წყლის ჭავლით ქიმიკატების გამოყენებასთან დაკავშირებული მკაცრი რეგულაციების არარსებობა ის პრობლემაა, რომლის მოგვარებაც მას სურს: „ეს მაფიქრებინებს, რომ [ეს პრაქტიკა] ექსპერიმენტულ იარაღად მივიჩნიო. მოსახლეობა არასდროს არ უნდა დაექვემდებაროს ექსპერიმენტებს. ეს აბსოლუტურად არღვევს ადამიანის უფლებათა კანონს“.

მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ საერთაშორისო სამართლის თანახმად, არეულობის კონტროლის ნებისმიერი ზომა დროებითი უნდა იყოს და აღწერილი სიმპტომები „სცილდება დროებით და მისაღებ ჩარჩოებს. ამიტომ, ყველა ეს შემთხვევა უნდა იქნას გამოძიებული, მათ შორის წამების ან სხვა არასათანადო მოპყრობის რუბრიკით“.

საქართველოს ხელისუფლებამ ჩვენი დასკვნები „ღრმად უსაფუძვლო“ და „აბსურდულ“ შეაფასა.

ნათქვამია, რომ სამართალდამცავი ორგანოები მოქმედებდნენ „კანონისა და კონსტიტუციის ფარგლებში“ „სასტიკი დამნაშავეების უკანონო ქმედებებზე“ რეაგირებისას.

თბილისში, პრტოსპექტ რუსთაველზე გამართული საპროტესტო აქციების მასშტაბები შემცირდა მას შემდეგ, რაც მთავრობამ ჯარიმები და პატიმრობის სასჯელები გაზარდა, თუმცა სიხშირე არა.

ბოლო ერთი წლის განმავლობაში თითქმის ყოველ ღამე დემონსტრანტები მოითხოვდნენ მთავრობის გადადგომას, რომელსაც ისინი არჩევნების გაყალბებაში, რუსეთის ინტერესების მხარდაჭერასა და სამოქალაქო საზოგადოების წინააღმდეგ სულ უფრო მკაცრი კანონმდებლობის მიღებაში ადანაშაულებენ.

მმართველმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“ უარყო, რომ მთავრობა ან პარტიის საპატიო თავმჯდომარე, ბიძინა ივანიშვილი, პრორუსულად არიან განწყობილნი ან რუსეთის ინტერესებს იცავენ. პარტიამ BBC-ს განუცხადა, რომ ბოლო ერთი წლის განმავლობაში საკანონმდებლო ცვლილებები „საზოგადოებრივი კეთილდღეობის“ ინტერესებს ემსახურებოდა.