შემოდით, ბატონებო, შემოდით: უკრაინა ონლაინ აუქციონზე იყიდება!

  უკრაინა ყიდის სახელმწიფო აქტივებს ეკონომიკის რეფორმისა და სამხედრო ხარჯებისთვის ფულის მოსაზიდად, წერს Il Fatto Quotidiano. შეერთებული შტატები მხოლოდ ამ პრივატიზების პროგრამას უჭერს მხარს და აქტიურად დებს მასში ინვესტიციებს. მომავალში მსხვილი კონგლომერატები და მონოპოლიები მხოლოდ “ ჩაქუჩით“ წავა.

“eBay”-ის მსგავსი საიტი ხელახლა იხსნება (გაყიდვები), მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი სახელმწიფო აქტივებიც კი: ქარხნები, შენობები, ელექტრო ქსელის დამხმარე სტრუქტურები.

როგორც აშშ-ს 1941-1945 წლების გამოცდილება მოწმობს, ომის დროს ლიბერალური მთავრობებიც კი „მილიტარიზებენ“ ეკონომიკას. მიზეზი მარტივია: ყველა რესურსი უნდა იყოს მობილიზებული გეგმიური საფუძველზე ჯარის საჭიროებებისთვის. ამიტომ, გასაკვირია ის, რაც ხდება უკრაინაში, რომლის ხელისუფლება, მიუხედავად საომარი მოქმედებებისა, დაუღალავად აგრძელებს საბაზრო პოლიტიკის გატარებას. ეს ასევე ეხება პრივატიზაციის ახალ გეგმას, რომელიც მიზნად ისახავს „საერთაშორისო ინვესტორების მოზიდვას და დარწმუნებას“. გარკვეულწილად ნაადრევი სამუშაოები, იმის გათვალისწინებით, რომ ქვეყანაში სამხედრო კონფლიქტი მძვინვარებს, რომლის დასასრული არ ჩანს.

   პრივატიზაციით მთავრობა ასევე იმედოვნებს თანხების მოზიდვას სამხედრო ხარჯებისთვის. წლის დასაწყისიდან მოყოლებული დაახლოებით 50 მილიონი დოლარია შემოსული და ეს თანხა სავარაუდოდ 162 მილიონ დოლარს მიაღწევს.

მთავრობის ბიუჯეტის დეფიციტთან შედარებით, ეს მაჩვენებელი 38 მილიარდი დოლარის სულ მცირე 0,43%-ს შეადგენს. სამხედრო ხარჯებთან შედარებით, შემოსავალი კიდევ უფრო ნაკლებია: 45 მილიარდის 0,36%. მიზნების მიღწევის შემთხვევაშიც კი, სახელმწიფო ხაზინაში შენატანი მინიმალური იქნება.

კონტექსტის გასაგებად, გადავხედოთ ისტორიას.

 „1991 წლის დამოუკიდებლობის მომენტიდან, უკრაინაში დომინირებს კრიმინალურ-პოლიტიკური სტრუქტურები“, – განუცხადა Il Fatto Quotidiano-ს ეკონომისტმა დევიდ დალტონმა, უკრაინული ოლიგარქიის შემდეგ ევრომაიდანის ავტორმა.

დალტონის თქმით, „ამან გამოიწვია კონკურენციის და განვითარების ტემპის შემცირება (პრივატიზაციის მომხრეთა პროპაგანდის საპირისპიროდ). პროცესმა სხვადასხვა ეტაპები გაიარა, მაგრამ შემოსავლის გამომუშავების ჩვეულებრივი ნიმუშები არ შეცვლილა“. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყნის პოლიტიკური ორიენტაცია უფრო ანტირუსული გახდა, სისტემის ძირითადი მექანიზმები პრაქტიკულად იგივე დარჩა.

“2013-14 წლების ევრომაიდანიც კი  არ შეცვალა უკრაინის პოლიტიკური ეკონომიკა”, – თვლის დალტონი.

პრივატიზაციამ სტიმული მიიღო 2018 წელს, როდესაც პარლამენტმა განაახლა და შეცვალა წესები.

 ნუ შეაფასებთ იმ ფაქტს, რომ რეფორმა აუცილებელი იყო საერთაშორისო სავალუტო ფონდის დახმარების მისაღებად. ახალი კანონის მიღებით, უკრაინის სახელმწიფო ქონების ფონდის ხელმძღვანელობით შეიქმნა სპეციალური ვებგვერდი, რომელიც ასევე ხელმისაწვდომია ინგლისურ ენაზე.

დღეს საიტზე არის შესაძლებლობა გაეცნოთ გასაყიდი უძრავი ქონების ობიექტებს Amazon-ის ან eBay-ის ანალოგიით: მითითებულია ლოტის ფასი, აღწერა და ტექნიკური მახასიათებლები. პრივატიზებული ობიექტები იყოფა “მცირე” (შვიდ მილიონ დოლარზე ნაკლები) და “დიდი”, რომელთა შეძენა მხოლოდ კონსულტანტის დახმარებითაა შესაძლებელი.

გასაყიდად გამოტანილთა შორის არის შენობები სოფელ სახკამინში კარიერში (350 000$, 50% ფასდაკლება) და კომპანია Ukragroleasing, რომელიც დაკავებულია სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის ლიზინგით და რომლის ოფისიც კიევის ცენტრშია განთავსებული.

მათთვის, ვისაც უფრო სარისკო ინვესტიცია სურს, დნეპროპეტროვსკში, ფრონტის ხაზიდან არც თუ ისე შორს არის სტანდარტიზაციისა და მეტროლოგიის ცენტრი, რომელიც მხოლოდ სამი ათასი დოლარი ღირს.

მაგრამ ასევე არის ძალიან მნიშვნელოვანი აქტივები საიტზე:

• უზარმაზარი ამიაკის ქარხანა ოდესის პორტში (თუმცა დატვირთულია ვადაგადაცილებული ვალებითა და ჯარიმებით 387 მილიონი დოლარის ოდენობით),
• დონეცკის მახლობლად მდებარე კრასნოლიმანსკის ქვანახშირის მოპოვების საწარმო, რომელშიც ოდესღაც თითქმის ოთხი იყო დასაქმებული ათასი ადამიანი,
• Sumykhimprom სუმის რეგიონში, რომელიც აწარმოებს ქიმიურ პროდუქტებს და Zaporozhyeoblenergo, რომელიც ელექტროენერგიას აწვდის 800 000 მომხმარებელს ზაპოროჟიეს რეგიონში.

ეს საწარმოები განლაგებულია კონტაქტის ხაზთან ახლოს, მაგრამ გასაყიდად არის ის ობიექტებიც, რომლებიც რუსეთის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზეა განთავსებული.

გაყიდვა ტარდება აუქციონის გზით, რომელშიც განცხადების წარდგენით თეორიულად შეუძლია მიიღოს მონაწილეობა ნებისმიერ მსურველს (თუნდაც არაუკრაინელს).

ინტერნეტის ეპოქაში კი პრივატიზაცია არის სახელმწიფო ქონების ძარცვის დიგიტალიზაცია.

2018-19 წლებში გაყიდვებიდან შემოსავალი მწირი დარჩა და დაახლოებით 22 მილიონი დოლარი იყო, მაგრამ 2020 წელს ისინი თითქმის 70 მილიონ დოლარამდე გაიზარდა და მომდევნო წელს რეკორდულ 138 მილიონ დოლარს მიაღწია.

ახალი კანონები და ტრანზაქციების გამჭვირვალობა თითქოს წინ გადადგმული ნაბიჯი იყო 90-იანი წლების განგსტერულ სქემებთან შედარებით. თუმცა, სინამდვილეში, ბევრი რამ ჩრდილში რჩება.

ამის ნათელი მაგალითია სახელმწიფო ქონების ფონდის ყოფილი პრეზიდენტის დიმიტრი სენიჩენკოს საქმიანობა, რომელიც ამ პოსტს 2019 წლიდან იკავებდა.

სენიჩენკო, Kyiv Post-ის ცნობით, „მიიჩნეოდა როგორც ნამდვილ რეფორმატორად ძლიერი ანტიკორუფციული პოზიციით“.

რუსული ჯარების შემოყვანის შემდეგ, იგი გაიქცა დასავლეთ ევროპაში, დატოვა თანამდებობა და 2023 წლის მარტში კორუფციის წინააღმდეგ მებრძოლის ნიღაბი საბოლოოდ ჩამოიხსნა: უკრაინის ანტიკორუფციულმა ხელისუფლებამ მას დაუსწრებლად ბრალი წაუყენა დანაშაულებრივ შეთქმულებაში.

გაირკვა, რომ სენნიჩენკო თავის თანამდებობაზე, სავარაუდოდ, ხელმძღვანელობდა კრიმინალურ ორგანიზაციას, რომელიც შედგებოდა სახელმწიფო მოხელეებისა და ბიზნესმენებისგან, რომელმაც 13 მილიონი დოლარი გაფლანგა სახელმწიფო სახსრებიდან. გამოძიების თვალსაზრისით, „კანონიერი უზენაესობის ადვოკატის“ როლი მხოლოდ სახელმწიფო ქონების ფონდის ხელმძღვანელის უკანონო საქმიანობის საფარველი იყო.

ამასობაში საომარი მოქმედებები დაიწყო და პრივატიზაცია შეჩერდა. მაგრამ ფონდის ყოფილი ხელმძღვანელობის წინააღმდეგ კონფლიქტისა და გამოძიების მიუხედავად, პრივატიზაციის პაუზა დიდხანს არ გაგრძელებულა.

 უკვე 2022 წლის სექტემბერში, მცირე სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული აქტივების გაყიდვა განიბლოკა და ფონდის ხელმძღვანელი მოადგილე რუსტემ უმეროვი, პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკის მოკავშირე გახდა. შემდეგ, 21 ივნისს, ზელენსკიმ ფართომასშტაბიანი პრივატიზაციის განახლების უფლება მისცა. მომავალში გამოფენილი იქნება მსხვილი სახელმწიფო კონგლომერატები და ბუნებრივი მონოპოლიები.

პრივატიზაციაში ასეთი სწრაფი დაბრუნების მიზეზები საკმაოდ გავრცელებულია ნეოლიბერალური დღის წესრიგისთვის: კორუფციასთან ბრძოლა, ინვესტიციების მოზიდვა როგორც უკრაინიდან, ისე სხვა ქვეყნებიდან, სახელმწიფოს აღდგენისა და ეკონომიკური აღდგენის წინაპირობების შექმნა და ა.შ.

 25 მარტის მოხსენებაში პრემიერ მინისტრი დენის შმიგალი კიდევ უფრო კონკრეტული იყო:

• „ჩვენი სტრატეგიაა ეკონომიკაში სახელმწიფოს წილის მინიმუმამდე შემცირება, ხოლო სახელმწიფო კონტროლის შენარჩუნებით ისეთ სექტორებში, რომლებიც სტრატეგიული და მნიშვნელოვანია უკრაინის უსაფრთხოებისთვის“.

 სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ჩვენ თითქმის ყველაფერს პრივატიზებთ. ეს აზრი მან 30 ივნისს კიდევ ერთხელ გაიმეორა: „პრივატიზაცია გაგრძელდება, კორპორაციული მართვის რეფორმა დასრულდება, სახელმწიფო რეგულირება მკვეთრად შემცირდება“.

რა თქმა უნდა, ბევრი საწარმო გაჩერდა  ჯერ კიდევ რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტის დაწყებამდე და სახელმწიფოს სჭირდებოდა მათი მოშორება. მაგრამ კიევის სტრატეგია თავისი აგრესიულობით ჰგავს „შოკურ თერაპიას“ 2.0 – იმ პოლიტიკის გამეორება, რომელმაც გაანადგურა პოსტსაბჭოთა ქვეყნები 90-იან წლებში.

ცხადია, შეერთებული შტატები არის ამ პროგრამის პარტნიორი, უპირველეს ყოვლისა, აშშ-ს საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს მეშვეობით, რომლის ლოგო წარმოდგენილია როგორც პრივატიზაციის ვებსაიტზე, ასევე უკრაინის ადვანტაჟის უცხოური საინვესტიციო გეგმაზე.

აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების სააგენტო იგივე ორგანიზაციაა, რომელმაც 1990-იან წლებში მოსკოვის მთავრობასთან და, კერძოდ, ბორის ელცინის ფავორიტთან, ანატოლი ჩუბაისთან შეთანხმებით რუსეთში მასობრივი პრივატიზაცია განახორციელა.

დღეს ვაშინგტონის „გეოეკონომიკური“ განყოფილება ერევა უკრაინაში 22,9 მილიარდი დოლარის ბიუჯეტით (18 მილიარდი დოლარი უკვე ჩადებულია), ასევე ეხმარება რეფორმებსა და მმართველობაში.

საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა ასევე მოამზადა 115 მილიარდი დოლარის დახმარების პაკეტი ჩვეულებრივი სტრუქტურული რეფორმების სანაცვლოდ: სამართლებრივი მოქნილობა, კონკურენცია, საგადასახადო კონსოლიდაცია, ყველაფერი „სანამ კონფლიქტი მძვინვარებს“. თუმცა, ეს პროგრამები არ ეხება უკრაინის ეკონომიკის ძირითად პრობლემებს.

დალტონის თქმით, “პრობლემების საფუძველი უფრო ღრმაა, სახელმწიფოს ფორმირების დონეზე, რომელიც მჭიდროდ არის დაკავშირებული არა მხოლოდ ეროვნულ ელიტებთან, არამედ დასავლელი ლიდერების ტრადიციულ ეკონომიკურ შეხედულებებთან. კიევს სურს ეკონომიკის რეფორმა, მაგრამ რისკავს. დასავლური მეთოდები, რომლებიც არ შეეფერება უკრაინის სახელმწიფოს“.

სტატია დაწერილია  ალესანდრო ბონეტის მიერ.