“Gaslighting”, “დაბოლება” არის Merriam-Webster-ის წლის სიტყვა

Merriam-Webster American Dictionary-მა 2022 წლის სიტყვად  „გაზლაითინგი“ (ქართულად სავარაუდოდოდ “დაბოლება” ) – „ფსიქოლოგიური მანიპულაცია“ დაასახელა, რომლის დროსაც სუბიექტი იწყებს ეჭვის შეტანას რეალობის საკუთარი აღქმის ადეკვატურობაში.

ვებგვერდის მიხედვით, 2022 წელს სიტყვის ძიების მოთხოვნები 1740%-ით გაიზარდა, მაღალი ინტერესი გაგრძელდა მთელი წლის განმავლობაში.

“დეზინფორმაციის ამ ეპოქაში – “ყალბი ამბები”, შეთქმულების თეორიები, ტვიტერის ტროლები და ღრმა ფეიქები -გაზლეითინგი გახდა ჩვენი დროის სიტყვა”, – ნათქვამია ლექსიკონის ვებსაიტზე განცხადებაში.

როგორც აღინიშნა, ტერმინი მომდინარეობს 1938 წლის პიესის სათაურიდან და მასზე დაფუძნებული ფილმიდან: სიუჟეტის მიხედვით, მამაკაცი ცდილობს ცოლს დააჯეროს, რომ ის გიჟდება. სხვენში იდუმალი საქმიანობიდან გამომდინარე, სახლში გაზის ნათურები ჩაქრება, მაგრამ მამაკაცი ცოლს არწმუნებს, რომ შუქი არ იკლებს და მის გრძნობებს ვერ ენდობა.

მოხსენების თანახმად, როდესაც სიტყვა „გაზლაითინგი“ პირველად გამოიყენეს მე-20 საუკუნის შუა ხანებში, ეს ნიშნავდა ერთგვარ მოტყუებას, როგორც ფილმში.

ლექსიკონი განმარტავს ამ გამოყენებას, როგორც: „ადამიანის ფსიქოლოგიური მანიპულირება, როგორც წესი, ხანგრძლივი დროის განმავლობაში, რაც იწვევს მსხვერპლს ეჭვის ქვეშ საკუთარი აზრების, რეალობის აღქმის ან მოგონებების სისწორეში და, როგორც წესი, იწვევს დაბნეულობას, საკუთარი თავის დაკარგვას. თავდაჯერებულობა და თავმოყვარეობა, დაუცველობა საკუთარ ემოციებში ან გონების სიმშვიდეში და დამოკიდებულება დამნაშავე ადამიანზე.”

ბოლო წლებში გავრცელებული ინფორმაციით, „გაზლეითინგს“უფრო ფართო მნიშვნელობა ენიჭება: ეს არის “მოქმედება ან პრაქტიკა ვიღაცის უხეშ შეცდომაში შეყვანის, განსაკუთრებით პირადი სარგებლობისთვის“.

როგორც აღინიშნა, ამ გაგებით სიტყვა შერწყმულია სხვა ტერმინებთან, რომლებიც დაკავშირებულია მოტყუებისა და მანიპულაციის თანამედროვე ფორმებთან, როგორიცაა „ყალბი ამბები“, „ღრმა-ფაიკი“ და „ხელოვნური ინტელექტი“.

აღნიშნულია, რომ განსხვავებით “ტყუილისგან”, რომელიც, როგორც წესი, ხდება ინდივიდებს შორის და  თაღლითობისგან, რომელიც, როგორც წესი გამოიყენება, როგორც პირად, ისე პოლიტიკურ კონქტესტში.

გარდა სიტყვა gaslighting, ლექსიკონმა გამოავლინა კიდევ შვიდი სიტყვა, რომლებიც მნიშვნელოვანი გახდა 2022 წლისთვის.

მათ შორის, მაგალითად, „ოლიგარქი“ (რუსი ბიზნესმენების წინააღმდეგ დასავლური ქვეყნების სანქციებთან დაკავშირებით), „ომიკრონი“ (კორონავირუსის შტამის სახელი, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული გახდა 2022 წელს), „კოდიფიკაცია“ (გამო. აშშ-ს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებით, რომელმაც მხარი დაუჭირა 1973 წლის Roe v. Wade-ის გადაწყვეტილებას, რომელიც აბორტს ფედერალურ დონეზე დაშვებული იყო).

გასულ წელს ლექსიკონმა წლის სიტყვად „ვაქცინა“ დაასახელა. აღინიშნა, რომ ეს კონცეფცია 2021 წელს გახდა ბევრად მეტი, ვიდრე უბრალოდ წამალი.